Przy okazji piątkowej (18 lipca) wizyty Urszuli Sary Zielińskiej, Wiceminister Środowiska i Klimatu, Joanna Suska, Burmistrz Ćmielowa zwróciła się do niej z apelem. Dotyczył wykupu gruntów na terenach północnych gminy Ćmielów przez Skarb Państwa, które stałyby się strefą buforową dla obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Skuteczna ochrona Krzemionek? Potrzeba wsparcia państwa
– (…) Mając także na uwadze ochronę miejsca wpisanego na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO tj. obszar „Krzemionki” wnoszę o pomoc we wdrożeniu programu, którego głównym decydentem byłoby Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Krzemionkach jako organy, które podjęty wzajemną współpracę i chcąc zwiększyć skutecznie ochronę Krzemionek i stref buforowych wdrożyli we współpracy z Gminą Bodzechów pakiet pomocowy w postaci wykupów gruntów od właścicieli prywatnych tych nieruchomości, które były przeznaczone pod konkretne zagospodarowania, a tym samym stwarzały problem zbyt bliskiej zabudowy mieszkaniowej wokół Krzemionek i stref buforowych (…) – czytamy w apelu Joanny Suski, Burmistrza Ćmielowa.
12 grudnia 2024 roku Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim zwróciło się z wnioskiem do Zarządu Powiatu Ostrowieckiego o wyrażenie zgody na nabycie od osób fizycznych w drodze negocjacji prawa własności nieruchomości niezabudowanych, położonych w Sudole i Magoniach gm. Bodzechów, na potrzeby własne Muzeum dla celów statutowych (związanych z ochroną zabytku wpisanego do rejestru, na listę Pomników Historii oraz na listę UNESCO). Zgodnie z informacją zawartą w piśmie nabycie nieruchomości miało nastąpić ze środków budżetu państwa przyznanych Muzeum przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w formie dotacji celowej. Nabycie działek nastąpi w oparciu o sporządzone operaty szacunkowe w trybie negocjacji z właścicielami nieruchomości.
Jak czytamy w Uzasadnieniu wniosku, pod którym podpisał się Andrzej Przychodni, dyrektor Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim: – (…) Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim od 2019 roku prowadzi starania o utrzymanie wartości krajobrazu kulturowego wokół Krzemionkowskiego Regionu Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego wpisanego na Listę UNESCO. Ze względu na znaczny obszar dobra położonego w trzech gminach i dwóch powiatach, a także specyfikę zabytków pradziejowego górnictwa krzemienia, niezmierne istotne jest objęcie właściwą ochroną nie tylko samego dobra ale i jego stref buforowych. Niestety, ani aktualne zapisy prawa miejscowego, ani ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nie zapewnia takiej pełnej ochrony. W latach 2020-22 został przygotowany projekt planu ochrony parku kulturowego planowanego na obszarze dobra i jego stref buforowych, który zawierał zasady jego działania. Niestety, poza terenem siedmiu sołectw w gminie Ćmielów, samorządy nie podjęły stosownych uchwał w celu powołania takiego obszaru chronionego. Pojawiło się natomiast nowe zagrożenie dla integralności krajobrazu kulturowego, w postaci licznie wydawanych decyzji o warunkach zabudowy dla działek ewidencyjnych sąsiadujących z dobrem. Szczególnie widoczne stało się to w otoczeniu komponentu 1 dobra, w miejscowościach Sudół i Magonie gm. Bodzechów, gdzie postępująca zabudowa mieszkalna i gospodarcza zaczęła w sposób szybki zbliżać się do granicy obszaru wpisu. Ze względu na bliskość dużego miasta, zaistniała realna groźba zabudowania całej strefy buforowej na północ od komponentu 1 i znacznej jej części na zachód od Krzemionek. Mimo procedowanego aktualnie nowego wpisu do rejestru zabytków mającego objąć strefy buforowe wokół komponentów 1 i 2 Świętokrzyski Wojewódzki Konserwator Zabytków również nie zawsze będzie dysponować formalną podstawą do powstrzymania części inwestycji. W tej sytuacji skutecznym rozwiązaniem problemu postępującej szybkiej zabudowy strefy buforowej komponentu Krzemionki wydaje się być wykup położonych na jej terenie gruntów rolnych i nieużytków, które mogą być niebawem zamienione na działki budowlane. Intencją utworzenia stref buforowych w obecnym kształcie było zachowanie krajobrazu kulturowego pradziejowych kopalń, nie tylko jako zachowanych wyrobisk oraz hałd i zagłębień poszybowych, ale również śladów przetwórstwa i osadnictwa oraz szlaków komunikacyjnych, które położone są tu znacznej mierze wokół pól górniczych, a więc w strefach otulinowych. W związku z tym już w 2022 roku Muzeum podjęło kroki umożliwiające orientację w skali problemu, czyli uzyskanie wiedzy o szacunkowych kosztach formy zabezpieczenia krajobrazu kulturowego wokół Krzemionek bezpośrednio od właścicieli gruntów wytypowanych do wykupu, W toku aktualnie prowadzonego przez Świętokrzyskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków postępowania dot. wpisu do rejestru zabytków „Regionu górniczo-osadniczego eksploatacji, obróbki i przetwórstwa kopalin na rzeką Kamienną” mieszkańcy i właściciele gruntów w miejscowościach Magonie i Sudół, gm. Bodzechów, zostali poinformowani o możliwości zbycia na rzecz Skarbu Państwa (lub Muzeum) nieruchomości znajdujących się w strefie, która powinna być objęta szczególną ochroną ze względów konserwatorskich. Powyższa możliwość uzyskała w roku 2023 pozytywną opinię Departamentu Ochrony Zabytków NIKIDN. Do końca kwietnia 2024 roku kilkunastu właścicieli złożyło oferty sprzedaży swoich nieruchomości. Wykonane operaty szacunkowe dotyczące nieruchomości niezabudowanych, które można zakupić bezwarunkowo, warunkowo lub uzyskując zgodę Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa. Operaty oddają cechy poszczególnych działek, które w znacznej większości mogę być przekształcone na działki budowlane. Planowany na 2024 rok wykup nieruchomości obejmuje wyłącznie te nieprzekraczające 0,999 ha, położone w miejscowościach Sudół i Magonie, których zakup jest możliwy bezwarunkowo lub warunkowo. Ze względów proceduralnych określonych w art. 2a ust. 4 pkt 5) lit a) i b) ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego (konieczność uzyskania decyzji administracyjnych lokalizacji celu publicznego stanowiących podstawę do zgody KOWR na zakup) 4 nieruchomości ujęte w operatach (sześć działek gr.) należy uwzględnić do zakupu w kolejnym etapie, w roku 2025. Następny etap wiązałby się z podziałem oferowanych do sprzedaży działek zabudowanych celem wykupu ich niezabudowanej części, a także prowadzeniem wykupu działek położonych w strefie buforowej na podstawie ofert złożonych w roku 2025. Przedstawiany tu do realizacji etap I wykupu gruntów będzie stanowił pierwszy, ważny krok w organizacji postulowanej pełnej ochrony krajobrazu kulturowego. Wobec braku pewności ustanowienia parku kulturowego w gminie Bodzechów, odkupienie od właścicieli nawet części działek w kluczowych miejscach, powinno spowodować powstrzymanie ekspansji zabudowy w kierunku granic dobra (…)
Pełną treść pisma, jaką do Zarządu Powiatu Ostrowieckiego skierował Andrzej Przychodni, dyrektor Muzeum Historyczno-Archeologicznego we Ostrowcu Św. publikujemy poniżej.
Joanna Suska, Burmistrz Ćmielowa w piśmie do Minister Środowiska i Klimatu, powołując się na pismo dyrektora Muzeum przypomina z kolei, że Gmina Bodzechów podobnie jak Gmina Bałtów nie wyraziły zgody na utworzenie na swoich terenach parku kulturowego.
– (…) a znajdując wyjście z tej sytuacji zastosowano wykup gruntu od właścicieli prywatnych i przejście ich w posiadanie Skarb Państwa. Ta forma wsparcia w postaci dotacji celowej na wydatki inwestycyjne Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na sfinansowanie zadania „Poprawa stanu ochrony Kamionkowskiego Regionu Pradziejowego Górnictwa Krzemienia Pasiastego – dobra światowego dziedzictwa (komponent I – Krzemionki) poprzez wykup gruntów w srefie buforowej, w miejscowościach Sudół i Magonie Etap I” pomogła Gminie Bodzechów rozwiązać problem (kwota wsparcia ponad 1 mln 700 tys. zł). Dlatego zasadnym byłoby aby takie rozwiązania zastosować także w Gminie Ćmielów na terenach północnych, szczególnie w obszarze Rudy Kościelnej, gdzie zgodnie z obowiązującym planem zagospodarowania przestrzennego istnieją tereny z możliwością wydobycia złoży wapienia jurajskiego. Już dwa razy wydawałam decyzję „Stop kopalni” wspierając mieszkańców – tłumaczy w apelu Joanna Suska.
Dodaje, że na terenach północnych znajdują się miejsca, które mogłyby posłużyć jako strefy buforowe dla „Krzemionek”.
– (…) dlatego zasadnym byłoby zastosowanie odgórnego wsparcia ze strony państwa w postaci wykupu gruntów w tych obszarach przez Skarb Państwa. Taki apel wystosowałam do instytucji rządowych jednak nie otrzymałam wiążących odpowiedzi. Jak sam przyznaje Pan Dyrektor Muzeum Andrzej Przychodni, że niestety ani aktualne zapisy prawa miejscowego ani ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nie zapewnia takiej pełnej ochrony, dlatego był on wnioskodawcą takiego rozwiązania w Gminie Bodzechów, które dało trwałą ochronę zagrożonym obszarom poprzez wykup gruntów. Należy więc zgodzić się z Panem Dyrektorem Andrzejem Przychodnim iż ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, na podstawie której został utworzony park kulturowy w części północnej Gminy Ćmielów nie daje pełnej ochrony i gwarancji trwałości, zaś wykup nieruchomości to ta właściwa forma ochrony zapewniona przez Państwo. Dlatego jako trwała ochrona naszego wspólnego dziedzictwa wykazano tym samym że najefektywniejszą i najskuteczniejszą formą ochrony jest jednak wykup gruntów przez Państwo. Apelujemy więc aby takie odgórne rozwiązania zastosować także w Gminie Ćmielów dla tych obszarów które są narażone na zagrożenie a chcemy je wszyscy chronić, chronić skutecznie w sposób trwały i bezpieczny dla nas wszystkich – podsumowuje burmistrz.
Do tematu wrócimy.
