Wczoraj (piątek, 11 czerwca) w Domu Kultury imienia Witolda Gombrowicza w Ćmielowie odbyło się spotkanie dotyczące utworzenia Parku Kulturowego Doliny Kamiennej, nazwane przez organizatorów m.in. Stowarzyszenie MOST – Konsultacjami Społecznymi, choć do przeprowadzenia ich kompetencje ma tylko samorząd.
– Dziś przed nami spotkanie ze Stowarzyszeniem MOST z ramienia Muzeum Archeologicznego w Krzemionkach, Stowarzyszenia, które napisało na swojej stronie, że dziś, w piątek będzie prowadzić konsultacje społeczne na temat parku kulturowego. Jest to wprowadzanie opinii społecznej w błąd. Ustawa i przepisy prawa mówią bowiem o tym, kto jest uprawniony do przeprowadzania konsultacji w jakiej formie i jak powinny się zakończyć. Wobec tego jest to działanie czysto projektowe, za które Stowarzyszenie otrzymuje określone środki finansowe i musi się wywiązać, aby takich 10 spotkań zorganizować, w tym także na terenie gminy Ćmielów. Niech nikt nie odbiera kompetencji samorządowi, burmistrzowi czy też radzie miejskiej i takiego spotkania nie nazywa w ten sposób. Bo jeśli w taki, to powinni być powiadomieni przede wszystkim mieszkańcy. Mieszkańcy z ramienia tegoż Stowarzyszenia nie byli powiadomieni, nad czym ubolewam, bo pewnie przyszliby w liczniejszym gronie – mówiła nam tuż przed rozpoczęciem spotkania Joanna Suska, burmistrz Ćmielowa.
Podkreślała także, że wiele do życzenia pozostawiają zaprojektowane granice parku kulturowego. Przygotowała specjalne oświadczenie, adresowane do opinii publicznej , w którym prezentuje swoje niezmienne stanowisko w tej sprawie.
– Wsłuchując się w głos mieszkańców, przedsiębiorców, rolników z terenu gminy Ćmielów i mając przede wszystkim na względzie ich dobro i rozwój gminy stoję niezmiennie na stanowisku, co wielokrotnie prezentowałam w swoich wypowiedziach, iż zaprojektowane granice parku kulturowego obejmują zbyt duży obszar naszej gminy Ćmielów. W mojej ocenie zatrzyma to rozwój gminy, utrudni codzienne funkcjonowanie mieszkańcom, spowoduje dodatkowe utrudnienia, ograniczenia w budownictwie i co ważne ograniczenia w dysponowaniu swoim majątkiem, a także nastąpi spadek wartości gruntów na obszarze parku, co obserwujemy w gminach, w których takowe parki były utworzone. Zgodnie z posiadaną wiedzą na terytorium gminy Ćmielów znajdują się dwa strategiczne stanowiska archeologiczne: Wzgórze Gawroniec, wpisane na światową Listę Dziedzictwa UNESCO i na Borowni, wokół których powinny zostać ustanowione granice parków w formie tzw. wysp. Nie kwestionując konieczności utworzenia parku kulturowego, uważam iż jego granice powinny być ustanowione wyłącznie wokół tych dwóch stanowisk. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, decyzje co do granic parku kulturowego podejmie Rada Miejska w Ćmielowie i to będzie najważniejsza uchwała jaką radni podejmą w swej obecnej kadencji, która zdecyduje o przyszłości mieszkańców gminy Ćmielów. Będąc przede wszystkim burmistrzem dla ludzi ze swej strony deklaruję iż podejme odpowiednie działania, aby to mieszkańcy mieli również swój decydujący głos – wyjaśnia w swoim oświadczeniu Joanna Suska.
O skutkach, jakie niesie za sobą utworzenie parku kulturowego w opracowaniu „Park kulturowy w systemie ochrony zabytków w Polsce” w Kwartalniku Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury informuje Janusz Tomczak. – Rozpoczęcie przez radę gminy prac nad utworzeniem parku kulturowego ogłasza się w prasie miejscowej oraz przez obwieszczenie, a także w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości. Ogłoszenie powinno określać formę, miejsce i termin składania wniosków dotyczących projektu uchwały o utworzeniu parku kulturowego, nie krótszy jednak niż 21 dni od dnia ogłoszenia. Rozwiązanie to jest podobne do procedur planistycznych przewidzianych przepisami ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (dalej: u.p.z.p.) 20 dotyczących sporządzania: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy , miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, ustalenia zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń , audytu krajobrazowego czy planu zagospodarowania przestrzennego województwa. Jest to procedura odmienna niż przewidziana w u.o.p. podczas tworzenia obszarowych form ochrony przyrody, takich jak: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu czy obszary Natura 2000 . Wydaje się, że przyjęcie modelu bliższego, polegającego na wprowadzeniu możliwości przedstawienia swojego stanowiska przez zainteresowanych członków społeczeństwa i podmioty zbiorowe, uznać należy za rozwiązanie słuszne. Związane jest to z okolicznością tworzenia parków kulturowych zazwyczaj na terenach zurbanizowanych, gdzie należy liczyć się z dużą liczbą osób zamieszkujących bądź prowadzących działalność gospodarczą na obszarze, na którym rada gminy zamierza utworzyć park kulturowy. Obszarowe formy ochrony przyrody tworzone są na terenach bądź to niezamieszkałych, bądź to o bardzo niskim zaludnieniu i w których wysoka wartość walorów środowiska naturalnego uzasadnia brak udziału czynnika społecznego w ich tworzeniu.”
Janusz Tomczak w swoim opracowaniu podkreśla także, że park kulturowy należy uznać za obszar specjalny. Termin ten nie jest pojęciem ustawowym, a jedynie pojęciem sformułowanym przez doktrynę prawa administracyjnego, co powoduje problemy z jego zdefiniowaniem.
– Większość z proponowanych w piśmiennictwie definicji wskazuje jednak na pewne cechy, jakie powinien posiadać obszar specjalny. Są nimi: podleganie jurysdykcji i suwerenności Rzeczypospolitej Polskiej, przestrzenny charakter, brak wymogów co do właścicieli nieruchomości na jego terenie, ścisłe określenie jego granic, realizacja na tym terenie określonego zadania publicznego oraz specjalny reżim prawny obowiązujący na tym wyodrębnionym terenie”.
Zgodnie z przepisami prawa wskazuje także radę gminy, jako organ, który po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków może na podstawie uchwały utworzyć park kulturowy.
– Jak uznał w swoim wyroku WSA w Krakowie, opinia ta – choć niewiążąca – jest obligatoryjna, a jej brak powoduje sprzeczność z prawem, w związku z czym wojewoda powinien wydać rozstrzygnięcie nadzorcze, o którym mowa w art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.)18. Po utworzeniu parku kulturowego organ wykonawczy gminy (wójt, burmistrz, prezydent miasta), w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków, sporządza plan ochrony parku kulturowego, który wymaga zatwierdzenia przez radę gminy. Nadanie gminom wyłącznej możliwości tworzenia parków kulturowych było w pełni świadomym działaniem ustawodawcy, chcącego zdecentralizować polski system ochrony zabytków – wyjaśnia w opracowaniu Janusz Tomczak.
Dodaje także, że na terenie parku kulturowego mogą być wprowadzane zakazy i ograniczenia: „Mogą one dotyczyć prowadzenia robót budowlanych oraz działalności przemysłowej, rolniczej, hodowlanej, handlowej lub usługowej, zmiany sposobu korzystania z zabytków nieruchomych, umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków niezwiązanych z ochroną parku kulturowego, z wyjątkiem znaków drogowych i znaków związanych z ochroną porządku i bezpieczeństwa publicznego, z zastrzeżeniem art. 12 ust. 1 u.o.z.o.z., zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, a także składowania lub magazynowania odpadów. Zakazy te i ograniczenia powinny być ustalone w sposób adekwatny do celu, jaki mają spełniać. Dlatego też, jako ograniczająca uprawnienia właścicielskie, uchwała o utworzeniu parku kulturowego może zostać zaskarżona do sądu administracyjnego na podstawie art. 101 ust. 1 u.s.g. przez podmiot posiadający prawo rzeczowe na nieruchomości położonej na terenie, którego dotyczy ta uchwała. Wymóg ten jest uzasadniony tym, że uchwała o utworzeniu parku kulturowego w swoich skutkach kształtuje sposób korzystania z nieruchomości analogicznie do skutków uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Prawo obligacyjne, jakim jest np. najem, nie otwiera drogi do zaskarżenia uchwały rady gminy o utworzeniu parku kulturowego z uwagi na brak bezpośredniości interesu prawnego najemcy. ”
W opracowaniu Janusz Tomczak stwierdza także, że „dopuszczalne jest zgłaszanie dwóch rodzajów roszczeń przez osoby pokrzywdzone ustanowieniem na ich terenie parku kulturowego. Pierwszym z nich jest żądanie ustalenia wysokości odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, drugim zaś żądanie wykupu nieruchomości w drodze umowy.”
Dostępna jest także uchwała nr 41/XII/20 Zgromadzenia Związku Gmin Karkonoskich z 15 grudnia 2020 roku w sprawie uchylenia uchwały nr 48/XVII/09 Zgromadzenia Związku Gmin Karkonoskich z 30 stycznia 2009 roku w sprawie utworzenia parku kulturowego pod nazwą park Kulturowy Kotliny Jeleniogórskiej.
W Uzasadnieniu uchwały przeczytać można m.in:„jednym z istotnych argumentów przemawiającym za uchyleniem Uchwały jest fakt, iż do Związku Gmin Karkonoskich wpływają skargi właścicieli gruntów, położonych w granicach Parku, stwierdzające iż cytowana wyżej uchwała narusza ich konstytucyjne prawo do swobodnego dysponowania tymi gruntami, co może skutkować procesami odszkodowawczymi.”
Do tematu i przebiegu spotkania w ćmielowskim domu kultury jeszcze wrócimy.
