– Bardzo się cieszę, ze frekwencja jest tak duża. Oznacza to, że historia Ostrowca Świętokrzyskiego, historia okolic Ostrowca Św., bo parafia szewieńska jest tą najstarszą na naszym terenie, w związku z tym jest to też część historii mojego, naszego miasta. Cieszę się, że ludzie i z Ostrowca Św., i powiatu, chcą poznawać historię swoich przodków, a także architekturę. Oznacza to, że jest niedosyt takich informacji. Tego wszystkiego co jest najbliżej, na wyciągnięcie naszej ręki, w zasięgu naszego wzroku – tłumaczyła Monika Bryła-Mazurkiewicz tuż przed spacerem.
Szewna to wyjątkowa miejscowość. Pierwsze wzmianki o niej pojawiają się już w średniowieczu. W miejscu aktualnego, XVIII- wiecznego kościoła wcześniej były dwie świątynie, z których ten najstarszy powstał już w XIII-wieku. Jak zapewnia Monika Bryła-Mazurkiewicz wszystko jest udokumentowane. Kolejny kościół został wybudowany w XVII-wieku. Był to już kościół murowany.
– Także kościół w Ostrowcu Świętokrzyskim, jako kościół murowany powstał dużo, dużo później. Z racji tego, że kolatorami kościoła w Szewnie były osoby bardzo zamożne, byli właściciele Zakładów Ostrowieckich, byli właściciele Częstocic, to ten kościół był dobrze uposażony i wyposażony. Znajdują się w nim i obiekty średniowieczne jak rzeźba św. Mikołaja, poprzez XVI-wieczna płaskorzeźba Świętej Rodziny poszerzonej, obrazy św. Mikołaja pędzla Walentego Michnowskiego, malarza z Sandomierza, po przepiękne polichromie. W tej chwili w kościele nie ma fizycznie portretu księdza Józefa Karsznickiego, natomiast w posiadaniu parafii ciągle ten obraz jest. Aktualnie znajduje się on w zbiorach Muzeum w Sandomierzu, w depozycie – przypomniała Monika Bryła-Mazurkiewicz.
Kościół w Szewnie ma w sobie mnóstwo niespotykanych elementów wyposażenia. Znajdują się w nim zabytkowe ławki, meble, konfesjonały, osiemnastowieczna ambona, klasycystyczna chrzcielnica, przepiękne ołtarze, przepiękne obrazy, a także polichromie, które częściowo zostały już odnowiona. Wielka w tym zasługa aktualnego proboszcza, księdza Jana Butryna, który dba o to, żeby kościół odzyskał dawny blask. Wykonano już bardzo dużo prac z zewnątrz.
– Ksiądz Jan Butryn to nie tylko proboszcz parafii w Szewnie, ale również dziekan szewieński. To osoba wyjątkowa pod każdym względem. To nie tylko duchowny, ale też osoba, która dba o to, żeby ten piękny obiekt, odzyskiwał blask. Ostatnie lata sprawiły, że za sprawą księdza proboszcza Szewna kwitnie i odzyskuje swoją urodę – tłumaczyła rozpoczynając spacer Monika Bryła-Mazurkiewicz.
Przybyłych na zwiedzanie, zainteresowanych historią obiektu – wędrowców przywitał także ksiądz Jan Butryn:
– Dziękujemy pani Monice, że zorganizowała to zwiedzanie. Cieszymy się z tej frekwencji. Bo jak za chwilkę usłyszymy, ten zespół architektoniczny, zabytkowy jest o szczególnym znaczeniu. Myślę, że ten spacer będzie miłym przeżyciem dla każdego w tym urokliwym miejscu, w jakim się znajdujemy – mówił ksiądz proboszcz.
A usłyszeć można było naprawdę wiele. Zespół kościoła parafialnego w Szewnie należy bez wątpienia do ciekawszych założeń architektoniczno-przestrzennych w regionie, a może i w kraju. Jego najważniejszym elementem jest oczywiście kościół parafialny pw. św. Mikołaja. Jest on trzecią z kolei świątynią szewieńską. Pierwszy kościół miał zostać ufundowany w połowie XIII w. przez biskupa Prandotę. Jego istnienie zostało potwierdzone w 1326 r., a potem w 1440 r. Był to kościół parafialny, drewniany, poświęcony czci św. Mikołaja.
W pierwszej połowie XVII w. świątynia została rozebrana, a pochodzące z niej drzewo posłużyło do postawienia budynku szkoły. W 1652 r. wybudowano nowy kościół, tym razem murowany. W okresie potopu szwedzkiego, w 1657 r., został on złupiony i podpalony, zaś ołtarz i tabernakulum sprofanowane. Trud odbudowy kościoła podjął nowy proboszcz ks. Jan Hilary Kasztulski z Szewny. W 1741 r. kościół szewieński został konsekrowany przez ks. bpa Michała Kunickiego. Niedługo potem świątynię rozebrano, ponieważ była „bardzo mała, ciemna, nikczemna, bez grobów, bez kaplic, bez naw bocznych, wieży, facjaty”. Na jej miejscu postawiono nową, ufundowaną przez ks. Sebastiana Pisulewskiego, proboszcza szewieńskiego, kanonika opatowskiego i sandomierskiego. Projekt nowego kościoła wykonał ks. Józef Karśnicki (właściwie Józef Karsznicki), ze skasowanego zakonu jezuitów. Do robót przystąpiono w 1775 r., o czym świadczy data wyryta na cokole świątyni. Równolegle z budową kościoła przystąpiono do stawiania pozostałych budynków wchodzących w skład założenia: plebanii, wikarówek połączonych schodami, domu służby kościelnej. Najdłużej trwała budowa plebanii. Została ona bowiem ukończona dopiero w II ćwierci XIX w., w okresie probostwa ks. Ignacego Grynfelda. Ciekawostką są podziemne korytarze łączące plebanię z wikarówkami.
Kościół szewieński posiada ołtarze: główny oraz boczne w prezbiterium i nawach bocznych, a ponadto ołtarz w kaplicy Grobu Chrystusa. Kaplica ołtarzowa jest dwukondygnacyjna, na osi prezbiterium, z ołtarzem głównym. We wnękach ścian kaplicy są umieszczone późnobarokowe obrazy z II połowy XVIII w., przedstawiające św. Mikołaja udzielającego sakramentów (sześciu sakramentów z siedmiu): chrztu, bierzmowania, pokuty, kapłaństwa, małżeństwa i namaszczenia chorych; Najświętszy Sakrament przechowywany jest w tabernakulum.
Ołtarz główny, wolnostojący, stoi pośrodku kaplicy ołtarzowej, zwanej Sancta Sanctorum (co oznacza Święte Świętych). Reprezentuje on styl poźnobarokowy. Datowany jest na około 1780 r. Ma formę mensy z Arką Przymierza z posągami dwóch cherubinów po bokach.
Z tyłu ołtarza znajduje się tzw. trójgran: obraz Matki Bożej Częstochowskiej, obraz św. Mikołaja, rzeźba św. Mikołaja. (graniastosłup trójkątny). Rokokowe ołtarze boczne w prezbiterium poświęcone są św. Rochowi i św. Józefowi. W zwieńczeniach: Archanioł Rafał z młodym Tobiaszem, św. Mikołaj (wg Katalogu – św. Albert); poniżej: św. Andrzej Bobola i św. Stanisław Kostka. W prezbiterium, po bokach, znajdują się drzwi prowadzące do zakrystii i skarbczyka, z marmurowymi portalami.
Dwa ołtarzyki rokokowe stoją na krańcach naw bocznych. W nawie północnej znajduje się ołtarz z obrazem Serca Jezusowego. Na mensie postawiony jest obrazek św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Na końcu południowej nawy znajduje się ołtarz z obrazem Matki Bożej Nieustającej Pomocy, poniżej stoi obrazek św. Faustyny Kowalskiej.
Na północnej ścianie (lewej) nawy głównej znajdują się obrazy: Matki Bożej z Dzieciątkiem depczącej węża i Chrzest Pana Jezusa, datowany na k. XVIII w. Na południowej ścianie nawy głównej, tuż przy prezbiterium umieszczona jest późnobarokowa ambona z końca XVIII w. W sklepieniu nawy głównej są przedstawione sceny z życia św. Mikołaja. Chór muzyczny umieszczony jest nad wejściem głównym, pomiędzy dwoma wieżami, w emporze, wspartej na koszowej arkadzie i zwieńczony analogiczną koszową arkadą. Posiada wybrzuszony, rozczłonkowany parapet. Znajdują się w nim rokokowe organy.
Wnętrze kościoła zdobi polichromia z k. XVIII w., przemalowana i uzupełniona w XIX w. Sklepienia zdobią elementy iluzjonistycznej architektury, tworzące obramienia, w których widnieją na ogół putta w obłokach, a ponadto wazony z kwiatami, rokokowe kartusze, muszle itp. W sklepieniu nawy głównej są przedstawione sceny z życia św. Mikołaja. W kościele znajduje się także kilka tablic epitafijnych i pamiątkowych. Nad portalem prowadzącym do zakrystii umieszczona jest tablica zadedykowana proboszczowi szewieńskiemu, ks. Józefowi Kijance W nawie bocznej – północnej, po prawej stronie, znajduje się tablica upamiętniająca ks. Teofila Banaszkiewicza. Na filarze (pierwszym od wschodu), pomiędzy nawą boczną – północną a nawą główną, znajduje się marmurowa tablica pamięci ks. Marcina Popiela. Ponad nią umieszczony jest medalion z jego twarzą.
Kaplica Grobu Pańskiego nakryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami. Prowadzi do niej obszerna krypta – przedsionek pod prezbiterium. Ściany kaplicy posiadają głębokie wnęki, w których umieszczone są okna. Posadzka jest wykonana z kamienia. W kaplicy stoi kamienny ołtarz, klasycystyczny z I połowy XIX w. wykonany przez kamieniarzy z Kunowa.
Wędrując z Moniką Bryłą-Mazurkiewicz i Tadeuszem Krawętkowskim z Centrum Krajoznawczo-Historyczne imienia profesora Mieczysława Radwana w Ostrowcu Świętokrzyskim uczestnicy spaceru mogli przekonać się jak wyglądają szewieńskie tunele pod kościołem (niektórzy z mieszkańców Szewny przeszli nimi po raz pierwszy w życiu), co takiego miał w swojej małej izdebce ksiądz Marcin Popiel, czy zwiedzić okalające świątynie kaplice, czy przejść neogotycką bramą żelazną, dziełem pracowników Zakładów Ostrowieckich. Została ona wykonana w 1896 r. na targi w Niżnym Nowogrodzie. Wprowadzając na teren ostrowieckiej ekspozycji, prezentowała plastycznie różne profile żelazne, jakie produkowały Zakłady Ostrowieckie, stanowiąc jednocześnie swego rodzaju katalog wyrobów. Po zakończonej wystawie ZO ofiarowały bramę kościołowi szewieńskiemu. Staraniem ks. Teofila Banaszkiewicza i parafian pracujących w hucie została ona sprowadzona i ustawiona przy świątyni, zastępując dawną bramę wykonaną z kamienia. Na jej szczycie umieszczono krzyż.
Jak się okazuje bogaty w obiekty małej architektury sakralnej jest także szewieński cmentarz. Nagrobków wskazanych ze względu na historię i na wartość artystyczną jest ok. 200, choć Monika Bryła-Mazurkiewicz, przyznaje, że jest ich dużo więcej.
Na pewno do ciekawszych obiektów należy osiemnastowieczna kaplica przedpogrzebowa, która jest też grobowcem księży proboszczów szewieńskich. Na cmentarzu znajdują się też groby powstańców styczniowych, piękne nagrobki ludzi związanych z z Zakładami Ostrowieckimi. Wśród nich nagrobek Leoni Krysińskiej, wykonany z marmuru kararyjskiego, tego samego, w którym rzeźbił Michał Anioł, a z którego wykonana jest jego słynna Pieta Watykańska.
– Na dzisiejszy spacer tak naprawdę przyciągnęła mnie ciekawość. Chciałam poznać kawałek tej nieznanej mi historii. Mieszkamy w Ostrowcu Świętokrzyskim, a tak naprawdę nie znamy w ogóle naszych okolic, historii naszego miasta, czy naszego powiatu. Podziemia niesamowite, charakterystyczny zapach. Nigdy nie patrzyłam na kościół z tej drugiej strony. Zawsze w ławce, na mszy, a tutaj mogę zobaczyć to wszystko od kuchni. Tak sobie myślę, jeździmy do Krakowa, zachwycamy się pięknem innych obiektów, a tutaj mamy pod nosem taką perełkę. Namawiam wszystkich na takie spacery – podsumowała Izabela Cichocka, jedna z uczestniczek spaceru.
Sobotnie wędrowanie z historią w roli głównej zakończyło się na szewieńśkim cmentarzu, modlitwą przy grobie księdza Marcina Popiela.
Monika Bryła-Mazurkiewicz zapewnia, że to nie ostatni tego typu spacer:
– Jeżeli będzie taka potrzeba i wola to myślę, że możemy powtórzyć taki spacer. Na razie planujemy spacer po Kuźni w Ostrowcu Świętokrzyskim, bo widzimy, że jest taka potrzeba spacerów po okolicach i poznawania właśnie poprzez krajoznawstwo historii Ostrowca Świętokrzyskiego – stwierdza.
Galeria foto: Łukasz Grudniewski/naOSTRO.info
Edek
22 lipca, 2019 at 10:20
To niesamowite, ze są w naszym mieście tacy ludzie jak Pani Monika, która przypomina o naszej historii i uczy nas do niej szacunku i respektu. Świetny pomysł z tymi spacerami. Podziwiam i trzymam kciuki za następne. Piękne zdjęcia. Imponująca świątynia.