Trasa objazdowej wycieczki po powiecie ostrowieckim, jaką w sobotę (9 października) zaproponowało Centrum Krajoznawczo-Historyczne imienia profesora Mieczysława Radwana w Ostrowcu Świętokrzyskim do samego końca była owiana „tajemnicą”.
– Wracamy do naszej dawnej tradycji. Kiedyś, wiele lat temu organizowaliśmy wycieczki objazdowe po powiecie ostrowieckim. Niestety ze względów finansowych musieliśmy je zawiesić. W tym roku udało się nam pozyskać dofinansowanie z Narodowego Instytutu Wolności, dlatego też mogliśmy zaproponować taką formę zwiedzania. Odebrałam wiele telefonów z pytaniami, którędy będzie wiodła nasza trasa. Odpowiadałam wówczas, że trasa będzie niespodzianką. Z jednej strony bardzo chciałam, żeby tak było, z drugiej, nie chcieliśmy jej ujawniać ze względów plagiatowych. Zdarzały się nam już różne dziwne sytuacje – mówiła Monika Bryła-Mazurkiewicz.
Dodała, że wczorajsza wycieczka, to także podsumowanie tegorocznych spacerów krajoznawczo-historycznych.
– Są miejsca, do których ciężko jest dotrzeć. Trasa jest tak opracowana, abyśmy mogli podjechać w pobliże zabytkowych obiektów, a do niektórych nawet podejść. Znalazły się na niej obiekty bardzo znane, ale i takie, do których rzadko się zagląda. Leżą bowiem na uboczu w zakamarkach powiatu. Wybraliśmy też obiekty, które są niestety bardzo zniszczone, być może za jakiś czas już ich nie będzie, dlatego czuliśmy się w obowiązku, aby je pokazać, a przede wszystkim przypomnieć ich historię. Będzie dużo historii, ale będzie też okazja aby podziwiać piękno i różnorodność naszego powiatu, położonego na granicy krain geograficznych. Będziemy oglądać Przedgórze Iłżeckie, piękne wąwozy lessowe, Dolinę rzeki Kamiennej, która w niektórych miejscach jest bardzo szeroko rozlana – tłumaczyła Monika Bryła-Mazurkiewicz.
fot. Marzena Gołębiowska/naOSTRO.info
Trasa wiodła przez wszystkie gminy, wchodzące w skład powiatu ostrowieckiego, a zaczęła się w Ostrowcu Świętokrzyskim. Nie mogło zabraknąć więc informacji o historii miasta nad Kamienną, przedstawionej „w pigułce”. Ciekawostka była też historia Osiedla Gutwin, które w 1954 roku włączone zostało do Ostrowca Św.
– Nazwa pochodzi od nazwiska Ignacego Gutwina, albo Gutfina. Był to gajowy lasów ostrowieckich. Nie wiadomo skąd pochodził. Wiadomo natomiast, że w 1830 ożenił się z panną Kunowa, a później na świat przyszło kilkoro ich dzieci. Wszystkie ochrzczone zostały w kościele pod wezwaniem Świętego Michała Archanioła w Ostrowcu Św. Ignacy Gutwin (Gutfin) zmarł w 1847 roku na terenie lasu ostrowieckiego, w części na północ od Kunowa. Wdowa po nim wyszła powtórnie za mąż – mówiła Monika Bryła-Mazurkiewicz. Dodała również, że pierwsza szkoła na terenie osiedla znajdowała się przy ulicy Miodowej, a założona została przez Jana i Aleksandrę Kaczmarskich. Drewniany budynek stoi tam do dziś.
Pierwszy z przystanków znajdował się na terenie Sarnówka, w gminie Bodzechów. Uczestnicy autokarowej wycieczki poznać mogli historię drewnianego kościółka pod wezwaniem Świętego Antoniego Padewskiego. Kościół został zbudowany w latach 1936-1937 r. staraniem ks. Leona Janickiego.
fot. Marzena Gołębiowska/naOSTRO.info
– Gdy Sarnówek zaczął się rozrastać na początku XX wieku, mieszkańcy tutejszych stron przynależeli do parafii do Sienna. Bardzo ciężko było im co niedzielę pokonywać kilkanaście kilometrów, aby uczestniczyć we Mszy Świętej, a jeszcze ciężej, gdy były uroczystości, czy pogrzeb. Mieszkańcy Sarnówka chcieli mieć swój własny kościół i parafię. W roku 1920, czyli wtedy, gdy zaczęło odradzać się państwo polskie, kiedy rodził się ruch społeczny, także w Sarnówku zorganizowano wiejskie spotkanie, na którym mieszkańcy zadecydowali, że z terenu serwitutu oddadzą 10 mórg ziemi na budowę kościoła. Na kolejnym zebraniu teren ten powiększono o jeszcze dwie morgi. Sprawa się ciągnęła, ponieważ mieszkańcy byli biedni, nie posiadali środków na budowę świątyni – przypominała Monika Bryła-Mazurkiewicz.
W 1930 roku wybudowano niewielką kaplicę, powiększoną o przybudówką dla wiernych. Wszystko po to, aby mieszkańcy mieli namiastkę kościoła. Jej patronem został Święty Antoni Padewski. Świątynia została poświęcona, zdecydowano również, że co drugą niedzielę będą się w niej odbywać nabożeństwa.
– Mieszkańcy zaczęli się jednak domagać, aby także i u nich, w Sarnówku na stałe zamieszkał ksiądz. Dotychczas dojeżdżał bowiem z Sienna. Mieszkańcy marzyli o prawdziwym kościele, a nie prowizorycznej kaplicy. Biskup poprosił aby przepisać grunty serwitutowe na potrzeby powstającego kościoła. Darowizna musiała zostać zatwierdzona przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia publicznego. Jak utkwiła w Ministerstwie to trwała do roku 1936. Mieszkańcy byli już tak zniecierpliwieni oczekiwaniem na świątynię, że powiedzieli biskupowi wprost: „prosze przysłać nam księdza, który będzie nauczył religii w szkole religii i zorganizuje nam parafię, albo poprosimy o pomoc księdza kościoła polskokatolickiego. Biskup nie miał wyjścia i w 1935 roku przysłał księdza Leona Janickiego z Ostrowca Św. – wyjaśniała Monika Bryła-Mazurkiewicz.
fot. Marzena Gołębiowska/naOSTRO.info
Ksiądz zamieszkał na terenie Sarnówka i rozpoczął starania dokumentacyjne, których finałem była budowa kościoła. Część elementów budowlanych pochodziła z rozebranego drewnianego kościółka w Siennie. Jesienią 1937 roku w Sarnówku stanął kościół przypominający tymczasową kaplicę w Siennie. Pobłogosławił go Antoni Rewera, późniejszy błogosławiony. W 1938 roku kaplica została podniesiona do rangi kościoła parafialnego.
– Dziś kościół jest pięknie oszalowany. Po II Wojnie Światowej myślano, aby go otrzcinować, jednak tego typu kościoły miały później problem z wilgocią. Z pomysłu zrezygnowano. Dziś jest to jeden z piękniejszych kościołów na naszym terenie. Zbudowany jest na bryle bazyliki. Nawa główna jest dwukrotnie szersza od naw bocznych. Każda nawa ma swoje własne oświetlenie. Gdy wchodzi się do wnętrza można mieć wrażenie, że jest się w odwróconej łodzi – wyjaśniała prezes Centrum.
Obecnie w kościele znajdują się trzy ołtarze. W ołtarzu głównym wisi w złoconych ramach obraz św. Antoniego – patrona parafii, zakupiony w 1965 r. W maju, miesiącu dedykowanemu Matce Bożej, jego miejsce zajmuje obraz Matki Bożej Częstochowskiej. W lewym ołtarzu znajduje się wizerunek Najświętszego Serca Jezusa, zaś w prawym – obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus na ręce i św. Janem Chrzcicielem, malowany na desce, w pozłacanych ramach, dar Marii z Wielopolskich Halpertowej. Pierwotnie wisiał on w ołtarzu głównym.
fot. Marzena Gołębiowska/naOSTRO.info
O życiu parafii opowiedział także ksiądz Jan Stanisław Ścipniak, proboszcz parafii Świętego Antoniego Padewskiego w Sarnówku, który dodał, że po raz pierwszy mógł wysłuchać opowieść o historii kościoła.
– Nie mamy niestety żadnej kroniki w kościele. Proboszczem jestem w tej parafii od 2002 roku. Wnętrze kościoła trochę się zmieniło. Ołtarze zostały zrobione po moim przyjściu. Dorobiliśmy cztery nowe ławki, te wcześniejsze były bez oparcia. Wykonaliśmy też nową tapicerkę ławek. Zaraz po tym, jak zostałem proboszczem, dzięki parafianom wykonaliśmy krzyż na wieży. Wcześniejszy został strącony podczas burzy. Przed kościołem przed moim poprzednikiem wszystko było tak zarośnięte, że z drogi nie było widać kościoła. Teren był bardzo zaniedbany. Poprzednik pousuwał sporo zakrzaczeń. Kilka lat temu usunęliśmy stare lipy, które stwarzały niebezpieczeństwo. Co możemy to robimy – wspomina ksiądz Jan Stanisław Ścipniak.
Z kościołem w Sarnówku wspomnienia ma także Henryk Jabłoński, sołtys Nietuliska Dużego w gminie Kunów, który również wybrał się na sobotnią wycieczkę.
fot. Marzena Gołębiowska/naOSTRO.info
– Chodziłem tu na nauki przedmałżeńskie. Miałem 24 lata, a proboszczem był wówczas ksiądz Jerzy Resiak. Ksiądz był zagorzałym kibicem piłki nożnej. Pół godziny to była nauka, kolejne pół godziny – rozmowy o piłkarzach Odry Opole. Trzech zawodników to byli bowiem członkowie jego rodziny. Wszystko działo się w czasach głębokiej komuny. 27 stycznia 1979 roku właśnie w tym kościele brałem ślub z moją małżonką Wiesławą. Od tamtego czasu kościół bardzo się zmienił. Wcześniej kryty był gontem, deski nie były szalowane. Dziś wygląda przepięknie, a i moje wspomnienia odżyły – mówi Henryk Jabłoński.
Uczestnicy sobotniej wycieczki odwiedzili także Pętkowice, w gminie Bałtów, podróżując tam przez malownicze wąwozy lessowe. To właśnie w Pętkowicach znajduje się kościół pod wezwaniem Świętej Teresy od Dzieciątka Jezus z niezwykłym wnętrzem, którego część stanowi dawny zbór ariański. Kościół zbudowany został tu przez arian w XVII w. Później przyjęli go katolicy nadając mu tytuł św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Od 1930 zamieszkał przy kościele ks. Leon Rafalski z tytułem wikariusza parafii Bałtów. Parafia została erygowana 28 lipca 1934 przez bp. Włodzimierza Jasińskiego z wydzielonych wiosek parafii macierzystej. Kościół został znacznie rozbudowany i wewnątrz malowany w latach 1973−1975 staraniem ks. Mariana Karasińskiego. Konsekracji świątyni dokonał 31 sierpnia 1975 bp. Walenty Wójcik.
fot. Marzena Gołębiowska/naOSTRO.info
To właśnie w Pętkowicach, w budynku nieistniejącej już plebanii, 14 marca 1946 roku, zamordowany został ksiądz Jan Trojnar, którego grób, znajdujący się na cmentarzu przy ulicy Denkowskiej w Ostrowcu Św., został wyremontowany staraniem Stowarzyszenia „Ostrowieccy Patrioci”.
Ks. Jan Trojnar pochodził z bardzo biednej podrzeszowskiej wsi. Pod koniec okupacji niemieckiej, w 1945 r. został oddelegowany na stanowisko proboszcza w parafii Pętkowice. Ze względu na swoje pochodzenie potrafił zjednywać sobie ludzi. Był przystępny i chętnie się do nich zbliżał, dużo pracował też fizycznie. Był wielokrotnie okradany i napadany.
fot. Marzena Gołębiowska/naOSTRO.info
– Uprzejmie komunikuję, iż dnia 14 marca 1946 r., między godziną 18.00, a 20.00 został zamordowany ks. Jan Trojnar w Pętkowicach przez czterech uzbrojonych złoczyńców w mundurach wojskowych. Około godziny 18.00, gdy proboszcz ks. Trojnar miał 3 parafian i pisał z nimi umowę, weszło czterech uzbrojonych do mieszkania. Dwóch z karabinami, a dwóch z rewolwerami. Odwołali księdza do kuchni i zażądali 20 tysięcy złotych. A gdy ten nie mógł im tego dać, lecz dał co posiadał. Usunęli tych trzech interesantów do drugiego pokoju. Kazali im się położyć na podłodze, przykryli różnymi nakryciami i kazali leżeć (…), pytali się księdza, do jakiej partii należy i jednocześnie zaczęli bić księdza. (…) zbitego księdza krzesełkami i zakrwawionego wyprowadzili do zabudowań gospodarczych, gdzie miał widocznie część pieniędzy. A później znów bili i kazali się myć z krwi i owijać głowę ręcznikiem. Słychać było często słowa księdza: „nigdy”. Zbitego i prawdopodobnie omdlałego księdza na podłodze zastrzelono 2 strzałami w tył głowy. Jeden strzał z karabinu rosyjskiego, drugi z rewolweru. Zwłoki z wyrwanym mózgiem i rozbitą czaszką leżą na podłodze, bo milicja nie kazała ruszać do przyjazdu komisji. Do wczoraj 17 marca wieczorem nie było jeszcze komisji i zwłoki leżą – relację jednego ze świadków tamtych zdarzeń przypomniała Monika Bryła-Mazurkiewicz.
Ksiądz Zbigniew Zep, proboszcz parafii pod wezwaniem Świętej Teresy od Dzieciątka Jezus przypomina, że pomnik, upamiętniający męczeńska śmierć księdza Jana Trojnara stoi dokładnie w miejscu, w którym doszło do tej okrutnej zbrodni. Przez lata pokój, w którym zginął nie był sprzątany, a na firankach, zasłonkach i dywanie, znajdowały się ślady krwi, przypominające o zabójstwie.
fot. Marzena Gołębiowska/naOSTRO.info
Pętkowice to też najprawdopodobniej miejsce, w którym Maria Konopnicka zaczerpnęła inspirację do popularnej baśni „O krasnoludkach i sierotce Marysi”.
– Będziemy szukać krasnoludków. Według tradycji rodziny Jasieńskich, Maria Konopnicka właśnie tutaj zaczerpnęła inspirację do napisania swojej książki. Przebywała wówczas w majątku, który był dzierżawiony przez jej syna, Jana. Często go odwiedzała. W 1887 roku pisała do swojego męża: „w Pętkowicach zabawię tydzień jeszcze. Nie można pracować z pożytkiem w takim zupełnym oderwaniu od wszelkiego umysłowego ruchu, a nawet od poczty. Zresztą powiększam też wydatki domowe (…) Była zachwycona tym miejscem, co podkreślała w korespondencji. „okolica jest piękna i bardzo urozmaicona co do widoków” – korespondencję Marii Konopnickiej przypomniała Monika Bryła-Mazurkiewicz.
fot. Marzena Gołębiowska/naOSTRO.info
Wycieczka dotarła też do Podgrodzia w gminie Ćmielów, gdzie poznała historię ruiny strażnicy rycerskiej, która najprawdopodobniej nigdy nie została ukończona. Zamek wzniesiono na planie nieregularnego wieloboku, był zbudowany z kamienia łamanego. Od strony południowej i wschodniej otoczony fosą. Na trasie znalazły się także ruiny zamku w Ćmielowie, dwór we Wronowie, dwór w Mirogonowicach, w którym aktualnie mieszka prof. Zygmunt Reklewski, dworek Popielów, Ciechowskich i Oośniałowskich w Chocimowie, kamieniołomy i pieta w Nietulisku Małym,a także Witulin w Dołach Biskupich. Na uczestników czekał ciepły posiłek, który spożyć mogli w remizie strażackiej OSP w Dołach Biskupich, dzięki uprzejmości Marii Pająk, radnej Rady Miejskiej w Kunowie, a także przewodniczącej KGW w Dołach Biskupich.
fot. Marzena Gołębiowska/naOSTRO.info
– Ten spacer to było takie moje marzenie. Bardzo pomogło nam dofinansowanie z Narodowego Instytutu Wolności. Dzięki temu uczestnicy nie płacili za wycieczkę. Cieszę się, że mieszkańcy a także Stowarzyszenia z terenu naszego powiatu, ale i całego województwa coraz chętnie dostrzegają naszą lokalną historię. Widzę, że wiele miejscowości realizuje spacery krajoznawcze i poznają swoje miejscowości – podsumowuje Monika Bryła-Mazurkiewicz. Obiecuje, że jeśli tylko nadarzy się okazja, spacer zostanie powtórzony.
Galeria foto: Marzena Gołębiowska/naOSTRO.info
