Przypomnijmy, że idea powstania nowego budynku Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie narodziła się już w latach 80-tych ubiegłego wieku, jednak nie została wówczas zrealizowana. Ze względu m.in. na wzmagający się ruch turystyczny oraz potrzebę upamiętnienia tragedii 817. polskich wsi spacyfikowanych podczas II wojny światowej powrócono do niej w 2009 roku.
Konkurs na projekt budynku Mauzoleum wygrała pracowania architektoniczna Nizio Design International czyli Mirosław Nizio – twórca słynący m.in. z zaprojektowania Muzeum Powstania Warszawskiego czy Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie.
Budowa trwała 10 lat, lecz jak podkreślają wszyscy, którzy mieli okazję zwiedzić już michniowską ekspozycję – warto było czekać. Wystawa stała zajmuje około 1700 metrów kwadratowych powierzchni; zobaczyć można tu zdjęcia zarówno ofiar pacyfikacji jak i oprawców, dokumenty, listy, pamiętniki, przedmioty codziennego użytku, rzeczy osobiste należące do zamordowanych, przedstawione w formie multimedialnej relacje świadków, elementy uzbrojenia. Oddzielną salę poświęcono tragicznym losom samego Michniowa. Kolejne 295 metrów kwadratowych powierzchni przeznaczone zostały na ekspozycje czasowe. W Mauzoleum można obecnie obejrzeć wystawę pod tytułem “Architektura Pamięci” autorstwa doktor Katarzyny Jedynak przygotowanej we współpracy z Bartoszem Bętkowskim.
Odwiedzający placówkę mają do wyboru kilka tras zwiedzania ekspozycji i mogą korzystać z audioprzewodników w pięciu językach: polskim, angielskim, hebrajskim, niemieckim i rosyjskim. Dodatkowo turyści mogą słuchać w całym obiekcie specjalnie skomponowanej przez Tomasza Wirackiego refleksyjnej, wprowadzającej w zadumę muzyki.
Ogromne wrażenie robi wydłużona bryła Mauzoleum składająca się z 11 segmentów nawiązujących do wiejskiej zabudowy z okresu II wojny. 5 z nich jest otwartych, niejako „popękanych”, a ostatni otwiera się na pole, na którym zgromadzone są krzyże przywożone od lat do Michniowa z całego kraju przez osoby mieszkające we wsiach poddanych wojennej pacyfikacji.
Budowa Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie kosztowała około 41 milionów złotych.
Wieś Michniów w czasie dwudniowej pacyfikacji 12 i 13 lipca 1943 roku została doszczętnie spalona. Zginęło co najmniej 204 mieszkańców, w większości żywcem spalonych. Dziś Michniów jest symbolem męczeństwa wszystkich wsi polskich z czasów II wojny światowej.
