Znajdź nas na

KULTURA

Aptekarze, prezydenci, lekarze i posłowie – cmentarz przy Denkowskiej to skarbnica wiedzy o historii miasta! [ZDJĘCIA]

To, że ostrowczanie chcą pamiętać i poznawać historię swoich przodków pokazali już nie raz, biorąc udział m.in. w wydarzeniach organizowanych przez Centrum Krajoznawczo-Historyczne imienia profesora Mieczysława Radwana. Spacery historyczne, podczas których Monika Bryła-Mazurkiewicz, historyk, a także prezes Stowarzyszenia, opowiada o losach wybitnych postaci zapisanych w pozostawionych przez nich budowlach, pomnikach, czy dziełach – przyciągają tłumy. Nie inaczej było wczoraj, w sobotę, 5 października, kiedy nawet deszcz nie był w stanie odstraszyć miłośników historii, od uczestnictwa w kolejnym z cyklu spacerów, tym razem po cmentarzu przy ulicy Denkowskiej. A na trasie znalazły się groby niezwykłych postaci: pierwszego prezydenta miasta, pierwszego burmistrza, grób rodziny Saskich, pomnik Saszki, a także wzruszające swoją formą i wykonaniem groby zmarłych dzieci.

fot. Łukasz Grudniewski/naOSTRO.info

– Cmentarze generalnie są taką księgą, w których możemy czytać historię swoich miejscowości. Bo tutaj leżą ludzie zasłużeni dla swoich miejscowości, osoby, które piastowały funkcje samorządowe, osoby, które działały na polu kultury, czy w dziedzinie edukacji. Tu leży mnóstwo ludzi, którzy mieli wielki wpływ na to, co działo się nie tylko w regionie, ale i w kraju. Na tym ostrowieckim cmentarzu przy ulicy Denkowskiej znaleźć możemy ludzi, którzy przyjechali do Ostrowca Św., aby już na zawsze związać z nim swoje życie, a także takich, którzy przypadkowo znaleźli się w Ostrowcu Św. i tutaj zastała ich śmierć – wyjaśniała podczas spaceru Monika Bryła-Mazurkiewicz, prezes Centrum Krajoznawczo-Historyczne imienia profesora Mieczysława Radwana.

Na cmentarzu parafialnym przy ulicy Denkowskiej znajduje się także mnóstwo symbolicznych grobów, jak ten należący do Jerzego Dobrzańskiego, uczestnika Powstania Kościuszkowskiego, czy Franciszka Żwirko i Stanisława Wigury.

– Mamy tutaj pomniki burmistrzów i prezydentów miasta jak ten, należący do Adama Mrozowskiego – pierwszego prezydenta, a wcześniej burmistrza Ostrowca, pana Andrzeja Zubrzycki,ego który był posłem. Mamy groby wybitnych lekarzy miejskich, jak grób Jana Głogowskiego czy Piotra Skwary. Pomniki znanych nauczycieli, profesorów, którzy uczyli nie tylko w ostrowieckich szkołach. Mamy aptekarzy, osoby, które reprezentowały branże związane z wymiarem sprawiedliwości: notariuszy, sędziów, adwokatów. Mamy osoby działające na polu kulturalnym, społecznym. Tutaj znajdziemy pomniki uczestników wydarzeń narodowych, historycznych, jak grób Jerzego Dobrzańskiego, który był uczestnikiem Powstania Kościuszkowskiego, pomniki uczestników wojny polsko-bolszewickiej. Bardzo dużo znaczących osób dla historii naszego miasta jest tu pochowanych. Jest to przy okazji piękna galeria sztuki na wolnym powietrzu – dodaje prezes Centrum.

fot. Łukasz Grudniewski/naOSTRO.info

Na cmentarzu przy ulicy Denkowskiej zachowało się sporo nagrobków. Uwagę zawraca także bogactwo materiałów, z których zostały wykonane. Są pomniki z piaskowca zarówno czerwonego, jak i białego, z granitu, z żeliwa i żelaza, z elementami porcelany, są także pomniki ceramiczne. Powstawały w znanych zakładach kamieniarskich, głównie w Kunowie. Ta miejscowość była bowiem takim zagłębiem kamieniarskim. Znane były pracownie rodziny Fornalskich, czy Piwników-Majchrowskich. Dziś, na niektórych pomnikach zachowały się sygnatury z informacją gdzie i przez kogo zostały wykonane. Znaleźć można także pomniki zamawiane w warsztatach radomskich, czy warszawskich.

– Bardzo cieszy mnie ta spora grupa ludzi, która przyszła posłuchać o historii naszego miasta, zapisanej na ostrowieckim cmentarzu. Pogoda i deszcz ich nie wystraszyła. To miłe, że pomimo nieprzychylnej aury są osoby chętne, żeby zwiedzać cmentarz i poznawać historię naszego miasta. Przez poznanie historii cmentarza też poznajemy historię miasta. To tak jak powiedział ksiądz kardynał Stanisław Wyszyński, Prymas Tysiąclecia: Gdy gaśnie pamięć ludzka, dalej mówią kamienie. I te kamienie do nas przemawiają do dzisiaj – tłumaczy Monika-Bryła Mazurkiewicz.

fot. Łukasz Grudniewski/naOSTRO.info

Sobotni spacer rozpoczął się od historii cmentarza przy ulicy Denkowskiej, a także od historii cmentarzy ogólnie. Od średniowiecza, do osiemnastego wieku zmarli byli chowani przy cmentarzach kościelnych, które funkcjonowały przy kościołach parafialnych. Nie było cmentarzy przy kościołach filialnych i rektoratach. Najstarszym cmentarzem w naszych okolicach jest ten w Szewnie. Tamtejsza parafia istniała bowiem już w XIII wieku. Parafia denkowska natomiast wyodrębniła się dopiero w XVII wieku – w 1626 roku. Na cmentarzach kościelnych: w Szewnie oraz przy kościele św. Michała Archanioła nie zachowały się do dnia dzisiejszego żadne nagrobki. Nagrobki zachowały się natomiast na cmentarzu kościelnym w Denkowie. Rodziny zmarłych, którzy chowani byli na cmentarzach przykościelnych starali się, aby pochowano ich najbliżej murów kościoła, miejsca uświęconego. Czym dalej tym gorzej, im bliżej tym lepiej. Nie były to niestety groby trwałe, a mogiły ziemne. Jeżeli użytkowało je kilka pokoleń, to te kości niestety po kilku latach pojawiały się na powierzchni. Były wybierane, zakopywane w dołach, zalewane wapnem, zalewane gliną. Co jakiś czas też zaorywano ziemię wokół kościołów, żeby robić miejsce na nowe groby.

Fot. Łukasz Grudniewski/naOSTRO.info

– Generalnie pomników nie stawiano. Zaczęto robić to dopiero w XVIII wieku i niewiele ich zachowało się do dzisiaj. Ci najbardziej wpływowi, kolatorzy, czy opiekunowie parafii, właściciele ziemscy i duchowieństwo byli chowani w kryptach. Dziś te krypty w wielu miejscach są już poniszczone. Taki przykry przykład znaleźć możemy w Opatowie, kiedy zniszczone zostały krypty Szydłowieckich. Robiono miejsce na nowe pochówki, a te stare wyrzucono. O tym, że ktoś jest pochowany w krypcie przypominały też tablice, które są do dzisiaj w kościołach – wyjaśniał Monika Bryła-Mazurkiewicz.

XVIII wiek przyniósł też większą świadomość higieny. Zaczęto zwracać większą uwagę na względy sanitarne. Niestety cmentarze kościelne stają się zarzewiem różnych epidemii, które co jakiś czas wybuchają. Miasta też muszą się rozrastać, przybywa ludzi. Pierwszą osobą, która zaczęła zwracać uwagę na to, że trzeba coś z problemem cmentarzy zrobić, był cesarz austriacki Józef II Habsburg. On w latach 70-tych XVIII wieku wydał zarządzenia przenoszące pochówki z terenów kościelnych poza obręb miast. Trzeba było zmienić całą mentalność ludzi.

fot. Łukasz Grudniewski/naOSTRO.info

– W konsekwencji zaczęły powstawać cmentarze grzebalne, położone z dala od kościołów. W 1798 roku powstał cmentarz w Szewnie, ten w Denkowie w 1798 r. Ponieważ cmentarz szybko zapełnił się pochówkami postanowiono go rozszerzyć przez dokupienie ziemi. 7 lutego 1824 r. proboszcz Józef Czerwiński zawarł w tej sprawie kontrakt ze Stanisławem Ruszkiewiczem, nabywając ok. 3 ha. Cmentarz w Ostrowcu powstał pod koniec XVIII w., na wzniesieniu górującym nad miastem, około 500 m na północny-wschód od kościoła, przy drodze prowadzącej od kościoła do Denkowa. W 1828 r. cmentarz był zadbany, ogrodzony i znajdował się na nim krzyż. W 1844 r. parkan cmentarza był zniszczony i wymagał wymiany. W 1857 r. ponownie zapisano, że ogrodzenie było zniszczone, a rogacizna i trzoda przebywająca na cmentarzu roznosiła ludzkie kości. Cmentarz wymagał nowego ogrodzenia. W latach 60. XIX w. rozpoczęto grodzenie cmentarza. Dopiero w 1870 r. cała nekropolia została ogrodzona murem z piaskowca, a w części z cegły na zaprawie wapiennej. Wykonano również bramę wejściową z ryglem i kłódką. Cmentarz był obsadzony drzewami.

fot. Łukasz Grudniewski/naOSTRO.info

W latach 80. XIX w. na cmentarzu została wybudowana kaplica fundacji Pietrzykowskich – przypominała historyk.

Rzymskokatolicki cmentarz ostrowiecki ma charakter wyznaniowy, ale chowano na nich także osoby innych wyznań (prawosławni, protestanci). Monika Bryła-Mazurkiewicz przypomniała także, że głównym źródłem wiedzy o zmarłych są inskrypcje. Dotyczą one konkretnych osób.

– Pomimo swojej skrótowej treści i nieraz stereotypowej formy mówią wiele o tych, którzy odeszli. Inskrypcje zawierają imię i nazwisko zmarłej osoby, datę jej urodzenia i śmierci lub określenie wieku, czasami miejscowość, z której pochodziła i gdzie zmarła, nierzadko stan cywilny (wdowa, wdowiec, kawaler), podają rodzaj śmierci, zawód, wykształcenie, tytuł i piastowane stanowiska, udział w ważnych wydarzeniach, zaangażowanie w prace społeczne, zwroty do Boga, (fragmenty poezji lub słowa ułożone przez bliskich o różnym poziomie literackim). Inskrypcje są umieszczane na tablicach (płytach) inskrypcyjnych, które mają na ogół kształt prostokątny. Niektóre przybierają formę kartuszy herbowych czy rozwiniętych zwojów o zagiętych narożach – przypomina prezes Centrum.

fot. Łukasz Grudniewski/naOSTRO.info

Inskrypcje dostarczają dziś także wielu informacji o pochodzeniu, czy stanie społecznym.

Dotyczyło to szczególnie pochodzenia szlacheckiego czy ziemiańskiego zmarłej osoby. Przejawiało się to w wyrażeniach: „obywatel ziemski”, „właściciel dóbr…”. Dodatkowo na grobach herbowej braci pojawiały się herby (znaki rozpoznawcze-własnościowe). Na grobachmieszczan pojawiały się informacje „obywatel miasta …” (dumnie podkreślano), chłopów – „gospodarz”.

Cmentarze łączą i dzielą dwa światy, zmarłych, z żywymi; sferę duchową, z tą ziemską, przyziemna. Oba te światy dzieliło ogrodzenie. Pierwotnie zaczęto je stosować głównie w celu ochrony przed zwierzętami. Na cmentarz wchodziło się przez bramę, która była metaforą przejścia od innego świata. Wiodąca od niej główna aleja wyznaczała ostatnią drogę do miejsca wiecznego spoczynku.

Tak jest też na cmentarzy przy ulicy Denkowskiej, na którym, oprócz grobów i wspomnień po osobach, które budowały nasze miasto, można znaleźć wiele architektonicznych perełek. Po wejściu na cmentarz uwagę zwraca wolno stojąca murowana kaplica z kryptą, zamknięta absydą, fasadą zwrócona na południe, nakryta dwuspadowym dachem pokrytym blachą, z sufitem, posadzką kamienną, drewnianymi drzwiami, z ołtarzem Pana Jezusa.

– Została wybudowana w 1882 r. na grobie rodzinnym śp. Marcina Pietrzykowskiego. Wystawiła ją żona zmarłego Magdalena z Leśkiewiczów Pietrzykowska. W 1890 r. nie była wciąż poświęcona. W 2010 r. remontowana z zewnątrz. Znajdujące się na niej figury świętych, są dziś bardzo zniszczone, zapewne przedstawiają św. Piotra i św. Pawła – tłumaczyła Monika Bryła-Mazurkiewicz.

Olbrzymią rolę w historii Ostrowca Świętokrzyskiego odegrała także rodzina Reńskich. Pojawili się w Ostrowcu Św. w ostatniej ćwierci XIX w. Założycielem ostrowieckiej linii rodziny był Teofil Stanisław Reński. Zawodowo związał się on z Zakładami Ostrowieckimi.29 kwietnia 1898 r. poślubił w Ostrowcu, w kościele św. Michała Archanioła Marię Wiktorię Elizę (Elżbietę) Philippart. Z pochodzenia Belgijkę. Małżonkowie mieszkali najpierw w Karolinowie, potem Bolesławowie. Urodziło im się siedmioro dzieci.

fot. Łukasz Grudniewski/naOSTRO.info

Przykuwający uwagę jest także grób Julianny z Brzezowskich (Brzozowskich) Zarodzińskiej i Konrada Zarodzińskiego. Metalowy nagrobek w formie krucyfiksu na kuli, stojący na ażurowym obelisku i ażurowym postumencie, otoczony metalowym, kutym płotem dziś jest już niekompletny.

Ważnym miejscem dla ostrowczan jest także pomnik Zygmunta Derlikowskiego.

fot. Łukasz Grudniewski/naOSTRO.info

– Pomnik ku czci żołnierzy Wojska Polskiego poległych w wojnie 1920 r. został wystawiony w 1929 r. przez Urząd Miasta w Ostrowcu Św. Na pomniku są umieszczone nazwiska 4-ech uczniów-ochotników, którzy w roku 1920 oddali życie w obronie kraju i nazwiska 25-ciu żołnierzy poległych w wojnie polsko-bolszewickiej, pochodzących z rejonu Ostrowca Św. W 1992 roku wykonano wokół pomnika nową płytę z piaskowca z napisem: Tu spoczywa / ś.p./ Zygmunt Derlikowski / ur. 2.I.1902 r. poległ pod Grodnem 25.IX.1920 r. 3 lipca 1920 r. gen. Józef Haller został przewodniczącym ZHP. Funkcję tę pełnił 4 lutego 1923 r. Wydał on do Harcerstwa Polskiego Rozkaz nr 32 „Do wszystkich drużyn! Ojczyzna w potrzebie! Harcerz rozumie, czego Ojczyzna od niego wymaga i to wykonuje. Ojczyzna najpierw, własna osoba później. Dajmy przykład wiernej służby! Niech każdy wydobędzie z siebie największy wysiłek, niech wyzwoli najwyższe swoje wartości, ażeby we wspólnym, spotęgowanym wysiłku wszystkich okazała się prawdziwa tężyzna narodu, który chce być wolnym”. Na hasło „Ojczyzna w potrzebie” 40 ostrowieckich harcerzy – uczniów szkół średnich ochotniczo wstąpiło do Wojska Polskiego. Wyjechali do Radomia, gdzie Radomska Chorągiew Harcerzy gromadziła ochotników drużyn podległych tej Chorągwi; zgłosiło się do niej ponad 400 ochotników – przypomina Monika Bryła-Mazurkiewicz.

Na cmentarzu przy ulicy Denkowskiej znaleźć można m.in. groby: Feliksa Byka vel Bykowskiego, Stanisława Jana Ziemian i Michaliny Ziemian, Alicji i Eugeniusza Chmielewskich, Józefa Głowackiego, Barbary z Saglarskich, Kowalskiej, Julianny z Brzezowskich (Brzozowskich) Zarodzińskiej i Konrada Zarodzińskiego, Ignacego Cywińskiego, Walentego Nowowiejskiego, Antoniego Czerwińskiego, Adama Mrozowskiego, Jadwigi i Leona Szypulińskich, ks. Kazimierza Pelca, Jana Feliksa Mrozowskiego, Franciszka Bobińskiego.

fot. Łukasz Grudniewski/naOSTRO.info

Nagrobki zdobi mnóstwo symboli. Są to krzyże, kotwice, urny, pochodnie, latarnie, księgi, kolumny, drzewa – w szczególności dęby, drzewka oliwne, kwiaty, muszle, zwierzęta: jak np. motyl, symbolizujący nieśmiertelność duszy. Spotkać można także anioły, symbole duchowości, pilnują grobu i są uważane za posłańców między Bogiem, a człowiekiem. Anioł, czyli wysłannik Boga, może pojawić się w różnych pozycjach.

– Cmentarne anioły przybierały funkcje: Aniołów Śmierci, Aniołów Ciszy, Aniołów Smutku /Żałoby, a także Anioły Zemsty i Geniusze. Nagrobki dziecięce ozdobione aniołkami oznaczały, że zmarłe dziecię powiększyło grono aniołów. Anioł z otwartymi skrzydłami reprezentuje lot duszy do nieba. Aniołowie podpierający w ramionach człowieka prowadzą zmarłego do nieba. Płaczący symbolizuje smutek z powodu przedwczesnej śmierci. Anioł grający na trąbce może przedstawiać dzień sądu (Anioł Zmartwychwstania/Sądu Ostatecznego – anioł czekający na znak, aby zadąć w trąbę) – dodaje.

Żałobnice-płaczki – personifikowały żałobę, śpiące dzieci zdobią groby niemowląt lub dzieci. Postacie śpiących dzieci są często skąpo ubrane. Symbolizują, że młode niewinne dzieci nie mają nic do ukrycia.

– Nagrobki, zwłaszcza te stare pochodzące XIX-wieczne czy te pochodzące z I połowy XX w. wiele mówią o osobach zmarłych, jednocześnie zwracają uwagę użytym materiałem i formą. Są manifestacją pozycji zmarłego. Dla nas współczesnych stanowią wspaniałą formę przekazu podsumowuje Monika Bryła-Mazurkiewicz.

W części cmentarza wojskowego znajduje się m.in Pomnik Saszki, czyli pomnik ku pamięci partyzanta Wasyla Piotrowiczowi Wojczence (ps. Saszka) poległemu 7 grudnia 1944 r. we wsi Maziarze. Był to kpt. Lotnictwa Armii Czerwonej, dowódcy oddziałów partyzanckich działających na terenie Kielecczyzny. Pierwotnie jego grób znajdował się w Parku Miejskim. Stamtąd ekshumowano zwłoki na cmentarz.

– Na kamienna płycie poświęconej ofiarom egzekucji przy cmentarzu w 1944 r. na płycie wyryta została błędna data, która pokutuje do dziś – 1943 r. 12 lipca 1944 r. przy wschodnim murze cmentarza Niemcy w odwecie za pomoc udzielaną oddziałom partyzanckim, rozstrzelali 49 osób przywiezionych z siedziby Schupo przy Alei. Ofiary pochodziły gł. z Przyborowa, Wólki Bodzechowskiej i Denkowa. 50 ofiara egzekucji Józef Gatkowski, lekko ranny po odjeździe Niemców zbiegł – przypomina prezes Centrum.

fot. Łukasz Grudniewski/naOSTRO.info

W 1939 r. na cmentarzu wojennym pochowano 32 żołnierzy Wojska Polskiego z Armii „Prusy” poległych lub zmarłych z ran w ostrowickim szpitalu. W połowie lat 70. na miejscu wielu mogił wytyczono nowe kwatery (23 kwatery z 1 lub 2 krzyżami) z betonowymi krawężnikami i w miejsce drewnianych krzyży wprowadzono betonowe. Zniekształciło to w sposób zasadniczy układ mogił wprowadzając ich pełną anonimowość.

Galeria foto: Łukasz Grudniewski/naOSTRO.info

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -100
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -100

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -113
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -113

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -112
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -112

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -111
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -111

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -110
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -110

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -109
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -109

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -108
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -108

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -107
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -107

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -106
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -106

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -105
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -105

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -104
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -104

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -103
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -103

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -102
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -102

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -101
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -101

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -114
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -114

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -129
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -129

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -128
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -128

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -127
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -127

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -126
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -126

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -125
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -125

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -124
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -124

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -123
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -123

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -122
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -122

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -121
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -121

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -120
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -120

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -119
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -119

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -118
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -118

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -117
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -117

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -116
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -116

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -115
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -115

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -130
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -130

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -145
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -145

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -144
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -144

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -143
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -143

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -142
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -142

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -141
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -141

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -140
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -140

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -139
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -139

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -138
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -138

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -137
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -137

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -136
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -136

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -135
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -135

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -134
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -134

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -133
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -133

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -132
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -132

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -131
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -131

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -146
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -146

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -152
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -152

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -151
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -151

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -150
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -150

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -149
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -149

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -148
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -148

NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -147
NaOSTRO Spacer Cm ul Denkowska -147

Dołącz do dyskusji

Zostaw komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Popularne

Radny powiatowy pyta o przyszłość szkół średnich. Czy niektórym z nich „grozi” likwidacja? 

FAKTY

Paweł Walesic wykluczony z członkostwa w Klubie PiS w Radzie Miasta Ostrowca Św.!

FAKTY

Tabliczki informacyjne na budynku Starostwa Powiatowego w Ostrowcu Świętokrzyskim fot. Marzena Gołębiowska/naOSTRO.info Tabliczki informacyjne na budynku Starostwa Powiatowego w Ostrowcu Świętokrzyskim fot. Marzena Gołębiowska/naOSTRO.info

Powiat Ostrowiecki: Kontrola zawodowych i niezawodowych rodzin zastępczych!

FAKTY

W piątek w całym kraju zawyją syreny w hołdzie policjantowi, który zginął na służbie!

FAKTY

Reklama

Connect

Previous Next
Close
Test Caption
Test Description goes like this