Kontrola przeprowadzona przez Najwyższa Izbę Kontroli Delegatura w Kielcach obejmowała lata 2020-2022, z wykorzystaniem dowodów sporządzonych w latach wcześniejszych oraz w okresie późniejszym, a także danych statystyczny z tych okresów. Kierownikiem jednostki kontrolowanej były: Joanna Pikus, Dyrektor PCPR od 24 sierpnia 2021 r., a także w okresie objętym kontrolą – Barbara Cudzik (poprzednia dyrektor PCPR-u).
Przedmiotem kontroli były:
1. Działania wspierające na rzecz usamodzielnianych wychowanków pieczy zastępczej.
2. Skuteczność udzielanej pomocy dla pełnoletnich osób opuszczających pieczę zastępczą.
Jak czytamy w ocenie ogólnej kontroli:
W PCPR realizowano działania na rzecz usamodzielniających się wychowanków pieczy zastępczej, w tym rozpoznawano ich potrzeby związane z usamodzielnianiem oraz zabezpieczano na ten cel środki finansowe.
W latach 2020-2022 nie zapewniono jednak w pełni prawidłowej organizacji wykonywania tych zadań, gdyż na koniec każdego roku objętego kontrolą, w PCPR przekraczano limit 15 rodzin zastępczych/ rodzinnych domów dziecka objętych wsparciem jednego koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej (dalej także koordynator). Było to niezgodne z art. 77 ust. 4 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (dalej: ustawa o wspieraniu rodziny).
W PCPR prawidłowo przyznawano osobom usamodzielnianym pomoc finansową w trybie decyzji administracyjnych. Centrum zapewniało także usamodzielnianym wychowankom pieczy zastępczej możliwość pobytu w mieszkaniach chronionych (treningowych), w których otrzymywali kompleksowe wsparcie w procesie nabywania i utrwalenia samodzielności. Projekty powiatowych programów rozwoju pieczy zastępczej obowiązujących w okresie objętym kontrolą uwzględniały potrzeby usamodzielnianych wychowanków.
Projekt Powiatowego Programu Rozwoju Pieczy Zastępczej w Powiecie Ostrowieckim na lata 2021-2023 (dalej: Program na lata 2021-2023) nie został przedłożony Radzie Powiatu w terminie umożliwiającym jego przyjęcie i obowiązywanie bezpośrednio po zakończeniu obowiązywania poprzedniego Programu. Ponadto, nie określono w nim żadnych mierników pozwalających na monitorowanie stopnia osiągnięcia zaplanowanych celów programu, a zawarte w nim dane stanowiące podstawę dalszych analiz, dotyczące liczby wychowanków, objętych poszczególnymi formami wsparcia w 2020 r. i wypłaconych im kwot były nierzetelne. Nierzetelne były również niektóre dane prezentowane w sprawozdaniach: w sprawozdaniu z zakresu realizowanych zadań przez PCPR za 2020 r. – o liczbie usamodzielnianych wychowanków, którym w 2020 r. umożliwiono pobyt w mieszkaniu treningowym, a w półrocznych sprawozdaniach rzeczowo-finansowych za lata 2020-2022 – o liczbie pełnoletnich wychowanków, którzy odeszli z pieczy w okresach sprawozdawczych.
Poprzednia Dyrektor nie opracowała także projektu strategii rozwiązywania problemów społecznych powiatu ostrowieckiego, która obejmowałaby rok 2020. Pomoc kierowana do usamodzielniających się wychowanków nie była w pełni skuteczna – wychowankowie zrealizowali 81% zadań przewidzianych w Indywidualnym Programie Usamodzielnienia (w ogóle zadań, których realizację zakończono).
W sytuacji występowania opóźnień lub nierealizowania zadań, pracownicy Centrum podejmowali działania wyjaśniające i motywujące do wprowadzenia zmian i aktualizacji IPU. Pracownik socjalny Centrum weryfikowała, czy wydatki ponoszone przez wychowanków ze środków pomocy na usamodzielnienie i zagospodarowanie pozostawały w ścisłym związku z IPU. PCPR współdziałał także z jednostkami mogącymi udzielić pomocy osobom usamodzielnianym, w tym w uzyskaniu lokalu socjalnego.
W Centrum zapewniono wystarczający dostęp do aktualnych informacji o wsparciu wychowanków pieczy zastępczej. Na ogół prawidłowo opracowywano i realizowano IPU, choć w jednej ze spraw, naruszono termin jego opracowania, o którym mowa w art. 145 ust. 2 ustawy o wspieraniu rodziny.
Ponadto, w modyfikacjach planu nie zawsze zawierano precyzyjne zapisy, co w ocenie NIK, mogło utrudniać rozliczenie wychowanków z terminowej realizacji zaplanowanych działań. Po zakończeniu realizacji IPU, losy usamodzielnianych wychowanków nie były monitorowane.
W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami, Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie art. 53 ust. 1 pkt 5 ustawy o NIK, przedstawiła następujące wnioski:
1. Organizacja pracy koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej w sposób zgodny z wymogami art. 77 ust. 4 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, tj. z zachowaniem limitu do 15 rodzin zastępczych objętych opieką jednego koordynatora.
2. Sporządzanie rzetelnych sprawozdań z realizowanych zadań i posługiwanie się rzetelnymi danymi w analizach stanowiących podstawę opracowania programu rozwoju pieczy zastępczej.
3. Opracowanie i przedłożenie Radzie Powiatu Ostrowieckiego projektu powiatowego programu rozwoju pieczy zastępczej na kolejne lata, z uwzględnieniem mierników odnoszących się do rezultatu jaki zostać osiągnięty w zakresie usamodzielniania wychowanków pieczy zastępczej oraz w terminie umożliwiającym przyjęcie i obowiązywanie programu od początku okresu na jaki został przygotowany.
Pełna treść kontroli dostępna jest tutaj:
