Jak tłumaczy Monika Bryła-Mazurkiewicz, prezes Centrum Krajoznawczo-Historyczne imienia profesora Mieczysława Radwana, Małachowscy wywodzili się z ziemi łęczyckiej. Ich gniazdem rodowym była wieś Małachowice, od której przybrali nazwisko. Pieczętowali się herbem Nałęcz. Pierwszym znanym z imienia i nazwiska przedstawicielem rodziny był Bartłomiej Małachowski zm. w 1433, właściciel Małachowic. Przez dziesięciolecia Małachowscy tkwili w szeregach średniozamożnej szlachty ziemiańskiej.
– Na znaczeniu zyskali w XVI w. za sprawą Mikołaja Małachowskiego, który pierwszy z rodu został senatorem. Po Mikołaju kilku przedstawicieli rodu doszło do wysokich godności i urzędów. Twórcą potęgi rodu i jego najwybitniejszym przedstawicielem był Jan Małachowski. To on wprowadził swój dom w krąg magnaterii. Jan Małachowski, syn Stanisława i Anny z Lubomirskich, działalność publiczną rozpoczął w 1721 r. jako deputat do Trybunału Koronnego, w 1724 r. został po raz pierwszy posłem, w 1735 r. podkanclerzym koronnym, a w 1746 r. osiągnął urząd kanclerza wielkiego koronnego. Zgromadził ogromną fortunę, która dała podstawy wielkości rodu. Odziedziczone dobra powiększył o klucz Białaczów, Baranów Sandomierski, Dobrą pod Limanową i część Ordynacji Ostrogskiej na Wołyniu. W latach 50. XVIII w. wszedł w posiadanie dóbr ćmielowskich i bodzechowskich. W latach 60. XVIII w. zakupił dobra włoszczowskie – tłumaczy Monika Bryła-Mazurkiewicz.
Ośrodkiem swych dóbr uczynił Końskie. W swych dobrach Jan Małachowski rozwinął hutnictwo żelaza i przemysł metalowy. Zmarł 25 III 1762 r., został pochowany w kościele parafialnym św. Mikołaja w Końskich. Żoną Jana Małachowskiego była Izabela Humiecka. Już po śmierci męża, w 1768 r. kupiła dobra Grocholice, obejmujące m.in. miasto Denków. Wysoką pozycję rodu Małachowskich, o którą zadbał Jan Małachowski, ugruntowali jego synowie. Było ich czterech: Mikołaj, Stanisław, Jacek i Antoni.
Wśród nich najzdolniejszym i najpracowitszym był Jacek (Hiacynt) Małachowski. W latach 1756, 1758, i 1760 wybierany był posłem na sejm z Sandomierskiego, a w 1764 r. i 1766 r. z Sieradzkiego.W 1759 r. został członkiem sądu asesorskiego, w 1761r. – członkiem Trybunału Koronnego, w 1764 r. członkiem Komisji Skarbowej i referendarzem koronnym, w 1776r. – członkiem Komisji Edukacji Narodowej, w 1778 r. – prezesem Komisji Menniczej, w 1780 r. – podkanclerzym koronnym, w 1782 r. – członkiem Komisji Kruszcowej, poszukującej metali w Zagłębiu Staropolskim, w 1784 r. – członkiem Rady Nieustającej, w 1786 r. – kanclerzem wielkim koronnym.
W czasie obrad Sejmu Wielkiego występował jako przeciwnik zasadniczych reform ustrojowych. Opowiadał się za umiarkowanymi zmianami przeprowadzanymi w porozumieniu z Rosją. W proteście przeciwko Konstytucji 3 maja złożył urząd kanclerza i przystąpił do konfederacji targowickiej.
– Jacek Małachowski jest dość kontrowersyjną postacią. Przeciwnik reform i targowiczanin, wniósł olbrzymi wkład w budowę rodzimego przemysłu. Zasłużył się dla rozwoju polskiego górnictwa i nauk technicznych. Dzięki niemu ukazało się „Opisanie polskich żelaza fabryk” autorstwa księdza Józefa Osińskiego. W 1782 roku jako komisarz edukacji narodowej własnym kosztem wydał przetłumaczoną przez księdza Osińskiego „Naukę o gatunkach i szukaniu rudy żelaznej…” pióra margrabiego Courtivron’a i Bonchu’a. W 1809 r. wycofał się z życia publicznego. Osiadł w swych dobrach położonych na ziemi sandomierskiej, systematycznie powiększając ich obszar i rozwijając je gospodarczo. Na stałe mieszkał w dworze w Bodzechowie. W 1797 r. zakupił posesję wójtostwa ćmielowskiego i tu wzniósł zakład produkujący wyroby fajansowe (jego tradycje kontynuuje Fabryka Porcelany w Ćmielowie). W 1812 r. założył w Denkowie „fabrykę piecowych kafli oraz innych naczyń glinianych” nadając ją sprowadzonemu z zagranicy Józefowi Petrowskiemu. Zmarł 27 marca 1821 r. w Bodzechowie. Został pochowany na cmentarzu w Ćmielowie – przypomina Monika Bryła-Mazurkiewicz.
Z małżeństwa z Petronelą Antoniną Rzewuską pozostawił syna Jan z Dukli i córkę Franciszkę, zamężną z Krzysztofem Karwickim. Oboje byli związani z regionem świętokrzyskim. Jan z Dukli rezydował w Bałtowie, zaś Franciszka była właścicielką klucza Jeleniów z wsiami Nagorzyce i Wojciechowice. Na krótko przed śmiercią, 19 czerwca 1819 r. w Radoszycach Jacek Małachowski podarował część posiadanych przez siebie dóbr, konkretnie dobra bodzechowskie, wnukowi swego brata Mikołaja, Gustawowi. W 1834 r. dobra te zostały skonfiskowane na rzecz skarbu państwa za udział Gustawa w powstaniu listopadowym
Do dziś w naszych okolicach jest wiele obiektów przypominających Małachowskich, a przede wszystkim Jacka Małachowskiego. W Bodzechowie można zobaczyć ruiny dworu Małachowskich. W Ruszkowie stoi kościół ufundowany przez Jacka Małachowskiego, a w Denkowie i Wszechświętych wystawione przez niego dzwonnice. W kościele w Ćmielowie znajduje się nagrobek Petroneli Antoniny z Rzewuskich Małachowskiej, żony Jacka.
Zachowało się także kilka przydrożnych figur św. Jacka, popularnie zwanych Jackami. Wystawił je na część swego patrona – Jacek Małachowski. Wykonane z piaskowca były dziełem kamieniarzy kunowskich. Z Małachowskimi są również związane nazwy miejscowości: Duklany czy Jacentów.
Na podstawie informacji zebranych przez Centrum Krajoznawczo-Historyczne im. prof. Mieczysława Radwana w Ostrowcu Świętokrzyskim.
Jak lot na Marsa, to tylko z Kielc!
