O walce o niepodległość, a także Marszałku Józefie Piłsudskim ostrowczanom przypomina odbudowany w latach 90-tych pomnik ku czci marszałka. Nie każdy wiej jednak, że nie zawsze stał w tym miejscu.
– W 1919 roku władze miasta zdecydowały się utworzyć park. Zadanie to powierzono „pierwszemu ogrodnikowi Rzeczypospolitej” Franciszkowi Szaniorowi. To był numer jeden jeśli chodzi o ogrodnictwo i architekturę krajobrazu. Projektował najbardziej znane parki w Polsce, dużo projektował także w Warszawie. Był nawet nazywany pierwszym warszawskim ogrodnikiem – mówi Monika Bryła-Mazurkiewicz, prezes Centrum Krajoznawczo-Historycznego imienia profesora Mieczysława Radwana w Ostrowcu Św.
W swoich pracach wzorował się na angielskich parkach krajobrazowych. Wraz z Edmundem Jankowskim w 1879 roku założyli pierwsze polskie specjalistyczne czasopismo ogrodnicze „Ogrodnik Polski”. Franciszek Szanior założył m.in. Park Ujazdowski i Park Skaryszewski w Warszawie. Przekształcił Ogród Saski i Ogród Krasińskich w Warszawie. Zaprojektował tereny zielone toru wyścigów konnych na Służewcu w Warszawie.
Park Miejski imienia Józefa Piłsudskiego w Ostrowcu Świętokrzykim, a dokładnie historyczny park miejski powstał w okresie międzywojennym.
fot. Tadeusz Rekwirowicz
– Nie był to wielki park, ponieważ ograniczały go rzeki: Kamienna i Młynówka, a od drugiej strony pola i łąki Rawszczyzny. Zostały wytyczone alejki, posadzone rzędy drzew. Centralne miejsce zajmowała drewniana altanka, gdzie odbywały się koncerty. W 1932 roku pojawił się pomnik Józefa Piłsudskiego, który przetrwał wojnę, ale niestety nie czasy komunistyczne. Został zlikwidowany w latach 40-tych pod pozorem budowy sieci wodociągów. Dopiero w latach 90-tych na wzór tego przedwojennego pomnika powstał pomnik, który dziś znajduje się przy stawie, na rogu ulic Adama Mickiewicza i Henryka Sienkiewicza – tłumaczy prezes Centrum.
Idea upamiętnienia marszałka pojawiła się już na początku lat 30-tych XX wieku. Jak w Ostrowiec Świętokrzyski jako „Mała Ojczyzna” podaje Marek Wójcicki, kustosz Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim , kamień węgielny poświęcono i wmurowano w 1931 roku. Pomnik wzniesiony miał zostać według projektu inżyniera architektury Jana Ogórkiewicza.
– Uroczystości odsłonięcia pomnika Józefa Piłsudskiego towarzyszyły także inne wydarzenia. Program obejmował: capstrzyk z udziałem oddziałów Wojska Polskiego w sobotę 12 listopada 1932 roku o godzinie 17.00, mszę świętą w kościele parafialnym pw. Św. Michała Archanioła 13 listopada o godz. 9.30, odsłonięcie pomnika tego dnia o godz. 10.30, defiladę oddziałów przysposobienia wojskowego o godz. 11.00, nabożeństwo w żydowskiej synagodze o godzinie 12.00 i uroczystą akademię w sali kina Marzeń, podczas której miał przemawiać Ignacy Boerner – wspominał w publikacji Ostrowiec Świętokrzyski jako „Mała Ojczyzna” Marek Wójcicki.
Źródło: Radomska Biblioteka Cyfrowa
Krótka relacja z odsłonięcia pomnika znalazła się w 263 numerze „Ziemi Radomskiej”. Czytamy w niej:
– Z okazji Św. Niepodległości odbyło się w Ostrowcu uroczyste odsłonięcie pomnika Marszałka Piłsudskiego ustawionego w miejskim parku. Pomnik przedstawia obelisk zakończony u szczytu strzeleckiemi orłami. Na obelisku umieszczona jest płaskorzeźba z popiersiem Marszałka Piłsudskiego. Po nabożeństwie, odprawionem przez ks. kanonika Wodeckiego odbył się akt odsłonięcia pomnika, którego dokonał w obecności m.in Boernera i tłumów publiczności viceprezes rady grodzkiej p. Radwan. Następnie odbyła się dekoracja osób odznaczonych orderem „Polonia Restituta” i „Krzyżami Zasługi”. *Po odsłonięciu pomnika odbyła się akademia, na której przemawiał m.in. Boerner, a na program jej złożyły się produkcje wokalno-muzyczne – czytamy w „Ziemi Radomskiej”.
14 maja 1935 roku po śmierci marszałka, zwołane zostało nadzwyczajne posiedzenie Rady Miejskiej. Stawiło się na nie 26 z 32 radnych. Zebraniu przewodniczył Michał Sokół – prezydent Ostrowca. Odczytał orędzie Ignacego Mościckiego, Prezydenta RP, a także tekst depeszy kondolencyjnej, jaką Zarząd Miasta wysłał do Aleksandry Piłsudskiej. Mieczysław Radwan, aby upamiętnić zmarłego marszałka przedstawił projekt uchwały, na mocy której rada zobowiązywała się do: ufundowania brązowej tabliczki na pomniku Marszałka Józefa Piłsudskiego w ostrowieckim parku, przeznaczenie 200 zł na kopiec marszałka w Krakowie, wysłanie delegacji miasta Ostrowca na pogrzeb, ufundowanie rokrocznego stypendium im. Marszałka Józefa Piłsudskiego dla najzdolniejszego ucznia szkoły powszechnej w wysokości 500 zł.
Wniosek podjęto jednogłośnie. Od 14 maja 1935 roku wyłożona została także księga kondolencyjna dostępna w urzędzie miasta dla wszystkich mieszkańców Ostrowca.
Pomnik marszałka, znajdujący się w parku miejskim był miejscem spotkań i wydarzeń patriotycznych w okresie międzywojennym. Na pomniku znalazła się ufundowana przez Radę brązowa tabliczka (dziś znajduje się w zbiorach Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Św.). Pomnik przetrwał wojnę, niestety w 1949 roku został rozebrany przez władze komunistyczne pod pretekstem budowy sieci wodociągowej. 11 listopada 1981 roku hutnicy przemaszerowali od bramy Zakładu Hutniczo-Przetwórczego pod makietę pomnika w parku miejskim. Dziś w miejscu, w którym pierwotnie stał pomnik ku czci marszałka, znajduje się głaz z pamiątkową płytą.
Zrekonstruowany pomnik, który znajduje się przy wejściu do nowej części parku u zbiegu ulic Henryka Sienkiewicza i Adama Mickiewicza powstał w latach 90-tych. Komitet odbudowy zawiązał się w 1989 roku. Przy odtworzeniu pomnika posłużono się projektem Jana Ogórkiewicza. Na bocznych ścianach wykuto nazwy miejsc bitew stoczonych przez Legiony Polskie w latach 1914-1916, przez Wojsko Polskie w latach 1918-1920, obelisk zwieńczono orłami legionowymi, a także wizerunkiem Józefa Piłsudskiego.
fot. Łukasz Grudniewski/naOSTRO.info
Część budowlaną wykonała firma Stanbud, pozostałe prace kamieniarskie i rzeźbiarskie rzeźbiarz Gustaw Hadyna z Woli Grójeckiej w gminie Ćmielów, a także firma kamieniarska Henryka Koguta z Kielc. Replikę płyty z popiersiem marszałka odlano w ostrowieckiej hucie. Na odbudowę pomnika złożyło się wiele osób, firm, instytucji, a także Urząd Miasta w Ostrowcu Św. Replikę odsłonięto 11 listopada 19993 roku. Aktu odsłonięcia dokonali legioniści: Henryk Chycki i Jan Tworzewski.
Od tego czasu, rokrocznie, to właśnie w tym miejscu odbywają się uroczystości w związku z Narodowym Świętem Niepodległości.
